Inleiding:

De menstruatie is een periodiek (om de 28 tot 30 dagen) optredende bloeding van het baarmoederslijmvlies die gewoonlijk vier tot vijf dagen aanhoudt. Tijdens de eerste dagen is het bloedverlies het grootst. De menstruatie is een onderdeel van het functioneren van het vrouwelijke voortplantingssysteem. Dit systeem wordt bestuurd door de hypofyse, een kliertje dat zich onderaan de hersenen bevindt. De hypofyse geeft de eierstokken in de eerste helft van de cyclus de opdracht het hormoon oestrogeen te produceren. Onder invloed van dit hormoon rijpt er in één van de eierstokken een eitje. Zodra het eitje rijp is barst het blaasje en belandt het eitje in de eileider. Dit moment wordt de ovulatie genoemd. Intussen heeft het oestrogeen ervoor gezorgd dat de binnenwand van de baarmoeder zich heeft verdikt om zich voor te bereiden op een eventuele zwangerschap. Na de eisprong gaan de eierstokken het hormoon progesteron produceren. Onder invloed van dit hormoon wordt het baarmoederslijmvlies verder gereed gemaakt voor een eventuele zwangerschap. Wanneer er geen bevruchting plaatsvindt, houdt de productie van progesteron op, waarna de menstruatie optreedt. 

Wat is het premenstrueel syndroom?

Het premenstrueel syndroom bestaat uit een groot scala van klachten, die optreden twee weken voorafgaande aan de menstruatie. De klachten van PMS nemen geleidelijk af en verdwijnen in de eerste twee weken na het begin van de menstruatie. In feite bestaan er twee soorten PMS, waar een duidelijk verschil tussen is. De eerste soort bestaat voornamelijk uit klachten van de borsten, waarbij de borsten erg opgezet en pijnlijk zijn. Bij de tweede soort komen vooral klachten over de stemming voor, naast klachten als een opgeblazen gevoel, misselijkheid, rugpijn, migraine, zwaar gevoel in de benen, acne, veel aankomen (tot vier kilo) en verhoogde eetlust. Vrouwen met deze vorm van PMS kunnen zich erg humeurig, depressief, angstig, prikkelbaar, huilerig, futloos, paniekerig en/of agressief voelen. 

Waardoor wordt PMS veroorzaakt?

De oorzaak van PMS ligt in de hormonale wisselingen voor de menstruatie. Voorheen dacht men dat het ging om een tekort aan progesteron, maar nu is men er van overtuigd dat PMS veroorzaakt wordt door een tekort aan oestrogeen. Progesteron en oestrogeen bepalen het verloop van de menstruele cyclus. Oestrogeen zorgt onder meer voor de groei van het baarmoederslijmvlies en wordt voornamelijk in de eerste veertien dagen van de cyclus – tot aan de ovulatie ofwel de eisprong – gevormd. Progesteron wordt voornamelijk in de tweede helft van de cyclus gevormd en maakt, samen met het oestrogeen, het baarmoederslijmvlies geschikt voor het opnemen van een bevruchte eicel. Als er geen bevruchte eicel in het baarmoederslijmvlies is ingenesteld, stopt ongeveer twee weken na de ovulatie de productie van zowel progesteron als oestrogeen en daalt de hoeveelheid van deze hormonen in het bloed. Bij sommige vrouwen kan deze hormoonspiegeldaling PMS klachten veroorzaken. Daarnaast spelen de prostaglandines een rol in het ontstaan van PMS klachten. Prostaglandines zijn stoffen die in uiterst kleine hoeveelheden veel functies uitoefenen. Het lichaam produceert deze prostaglandines zelf en is voor de productie ervan afhankelijk van bepaalde vetzuren in de voeding. Er zijn verschillende soorten prostaglandines. De ene soort heeft een positieve werking op verschillende lichaamsfuncties; anderen hebben een werking op het lichaam waardoor pijn en ontstekingen ontstaan. Nu worden door verzadigde vetzuren in de voeding de balans naar de slechte prostaglandines getrokken; daar en tegen wordt de balans naar de gunstige prostaglandines door bepaalde meervoudige onverzadigde vetzuren (bijv. in zonnebloemolie, lijnzaadolie en teunisbloemolie). Ook bij het premenstrueel syndroom spelen de slechte prostaglandines een rol in de klachten. Door een verschuiving tot stand te brengen naar de gunstige prostaglandines (door bovengenoemde meervoudige onverzadigde vetzuren) zullen de premenstruele klachten verminderen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

In de praktijk blijkt dat de diagnose PMS niet zo gemakkelijk te stellen is. Men spreekt van PMS als een aantal maanden achter elkaar een aantal symptomen aanwezig zijn. Hulp bij de diagnose kan een dagboek zijn, waarin de vrouw gedurende drie maanden bijhoudt wat voor symptomen ze opmerkt. Essentieel bij het herkennen van PMS is, dat de klachten telken in de tweede helft van de cyclus vallen. Overigens kan het vaak even duren voordat de klachten met PMS in verband worden gebracht. Zeker als een vrouw veel last heeft van neerslachtige buien en in het bijzonder als de klachten iedere cyclus lange tijd (zo’n twee weken) aanhouden, zal de verwarring met depressiviteit gemakkelijk ontstaan. 

Behandeling:

a)       Homeopathie:

De homeopathische behandeling van het premenstrueel syndroom valt in twee gedeelten uiteen. Als eerste geeft men het passende constitutiemiddel. Een constitutiemiddel is een homeopathisch middel dat niet alleen bij de klachten past maar ook bij de gehele persoonlijkheid van de patiënt. Dit is de werkwijze in de klassieke homeopathie en deze middelen worden constitutiemiddelen genoemd. Voorbeelden van een constitutiemiddel is het homeopathisch geneesmiddel Sepia officinalis (inkt van de inktvis) en Pulsatilla pratensis (Wildemanskruid). Naast een werking op PMS hebben deze constitutiemiddelen ook een bredere algemene werking.

Als tweede kan men homeopathische middelen innemen die een specifieke werking hebben tegen de klachten van het premenstrueel syndroom. Deze werkwijze wordt de klinische homeopathie genoemd. Voorbeelden hiervan zijn Agnus cactus (Monnikspeper) en Cimicifuga  rasemosa (Zilverkaars). 

b)       Orthomoleculaire behandeling:

• Teunisbloemolie:

De teunisbloemolie is een kruid die verwant is aan het wilgenroosje en heeft dezelfde geel gekleurde bloemen als de sleutelbloem. De teunisbloem opent zijn bloemen tussen 6 en 7 uur ’s avonds; vandaar dat de Engelsen deze bloem Evening Primrose noemen. Van de teunisbloem wordt alleen de zaden gebruikt, welke rijk zijn aan een bepaalde olie (gammalinoleenzuur). Het is gebleken dat gammalinoleenzuur een specifieke werking heeft op de vorming van bepaalde stoffen in het lichaam (prostaglandines genoemd) die een rol meespelen in de klachten van het premenstrueel syndroom.  Dubbelblind klinisch onderzoek heeft aangetoond dat teunisbloemolie erg effectief is bij het verminderen van premenstruele klachten. Bij dit onderzoek werden ondermeer de volgende symptomen aanzienlijk teruggebracht: prikkelbaarheid, depressie en gevoeligheid van de borsten. Ook bij dysmenorroe (pijnlijke, soms ook onregelmatige menstruatie) kan teunisbloemolie worden toegepast. 

• Vitamine B 6:

Onderzoek heeft aangetoond dat vitamine B 6 met succes kan worden toegepast bij het verlichten van de PMS symptomen. Klinisch onderzoek heeft aangetoond dat vitamine B 6 voor de behandeling van PMS positieve resultaten heeft geboekt bij de behandeling van de volgende symptomen: depressie, vochtretentie, opgeblazenheid, prikkelbaarheid, emotionele vermoeidheid, gevoeligheid van de borsten en acne. 

• Magnesium.

Klinische experimenten hebben aangetoond dat een tekort aan magnesium een belangrijke veroorzakende factor is van PMS symptomen. Dit experimentele onderzoek laat een aanzienlijke vermindering zien van nerveuze spanning, gevoeligheid van de borsten, hoofdpijn en gewichtstoename. Tevens wordt aangenomen dat menstruatiepijn en lichamelijke pijn in het algemeen zouden kunnen worden verminderd door magnesium. 

c)       Voedingsadviezen.

Het te volgen dieet bij PMS beoogt zowel de oorzaken van PMS weg te nemen als de symptomen te verlichten. In eerste instantie dient op de vetzuursamenstelling te worden gelet omdat deze verantwoordelijk is voor de aanmaak van de zogenaamde prostaglandines. Alle verzadigde vetten dienen zo veel mogelijk te worden vermeden. De meeste dierlijke vetten, zoals in vlees, zuivelproducten (dus melk en kaas), bevatten veel verzadigd vet. Ook krijgen alle onverzadigde vetten door verhitting een verzadigd karakter. Vandaar dat ook alle gebakken en zeker alle gefrituurde voedingsmiddelen vermeden dienen te worden. Extra inname van (meervoudige) onverzadigde vetten in de vorm van koud gebruikte, koudgeperste oliën is aan te raden. Voor niet vegetariërs blijven vis en gegarandeerd hormoonvrij gevogelte toegestaan. Koffie, tabak, alcohol, stress en slaaptekort stimuleren ook de aanmaak van hormoonbalans verstorende prostaglandines. “Lege” koolhydraten, zoals in suiker, honing en witte bloem beroven het lichaam van voedingsfactoren zoals vitamine B 6, die onmisbaar zijn voor een goede prostaglandinevorming. Gebruik van alcohol, koffie, tabak en synthetische hormonen (de pil) gaat tevens ten koste van vitamine B 6. Het gebruik van keukenzout kan leiden tot overmatig vasthouden van vocht met vochtophopingen als gevolg.

Te vermijden producten: suiker, honing, cafeïne, gebakken producten, gefrituurde producten, zuivelproducten., alcohol, tabak, margarine (tenzij niet verhard), rood vlees, overmatig zout en witte bloem.